سرشناسه : صافی گلپایگانی، لطف الله، 1298 -
عنوان و نام پديدآور : پاسخ کوتاه به 300 پرسش از احکام/ لطف الله صافی گلپایگانی.
مشخصات نشر : قم: مسجد مقدس جمکران، 1390.
مشخصات ظاهری : 2 جلد
شابک : 10000 ریال 978-964-973-317-3 :
وضعیت فهرست نویسی : فاپا
يادداشت : کتاب حاضر در سالهای مختلف توسط ناشران متفاوت منتشر شده است.
موضوع : فقه جعفری -- رساله عملیه -- پرسش ها و پاسخ ها
موضوع : فقه جعفری -- رساله عملیه
شناسه افزوده : مسجد جمکران (قم)
رده بندی کنگره : BP183/9/ص243پ2 1390
رده بندی دیویی : 297/3422
شماره کتابشناسی ملی : 2330448
ص :1
پاسخ کوتاه به 300 پرسش از احکام/ لطف الله صافی گلپایگانی
ص :2
ص :3
ص :4
ص :5
ص :6
دفتردوم: پاسخ كوتاه به «300 [سيصد] سؤال از احكام» (2)
بسم الله الرحمن الرحيم
روش و سيره عقلا در هر علمى پرسش از دانشمندان و كارشناسان همان علم بوده و هست و اين روش در عمل، مورد تأييد و امضاء شارع مقدس نيز قرار گرفته است.
ارجاع پرسش كنندگان از ائمه عليهم السلام به اصحاب ثقه نظير يونس بن عبدالرحمن، ابان بن ثغلب، ابابصير، و ذكريا بن آدم در همين مسير است.
و از آنجا كه سؤالات فقهى با گسترش علوم و ارتباطات هر روزه فزونى مى يابد و امكان دسترسى به همه آنها براى عموم فراهم نيست و از طرفى وجود اصطلاحات فقهى در كتب فقها عظام، بهره بردارى از آن را براى طبقات مختلف غير مقدور نموده است، لذا وجود مجموعه هايى از احكام فقهى براى استفاده عموم طبقات خصوصاً جوانان و دانش پژوهان عزيز ضرورى به نظر مى رسد، كه بحمدالله در اين مسير اقداماتى در سال هاى اخير انجام گرفته است. و از آن جمله «دفتر اول كتاب پاسخ كوتاه» بود كه استقبال كم نظير از ان ما را بر آن داشت كه دفتر دوم را نيز بر همان شيوه تدوين و در اختيار مؤمنين قرار دهيم.
اميد است اين خدمت ناچيز مورد نظر و قبول قطب دايره امكان حضرت بقية الله الاعظم امام عصر ارواحنا فداه قرار گيرد.
ص:7
ص:8
1. آيا بزرگ خانواده، مى تواند اعضاى خانواده را به تقليد از مرجع منتخب خود وادار كند؟
هر كس در مسئله تقليد، بايد طبق تكليف شرعى خود عمل كند و اجبار ديگران به تقليد از شخص خاصى، صحيح نيست.
2. حكم كسى كه بدون تحقيق، از مرجع تقليد خانواده تقليد كرده، چيست؟
اگر با اطمينان به صحت تحقيق خانواده، مرجعى را اعلم تشخيص داده است، مانعى ندارد؛ در غير اين صورت، لازم است پس از تحقيق، به مرجع اعلم رجوع كند.
3. تعبيرات «اقوى»، «بعيد نيست» و «ظاهر آن است» كه در رساله توضيح المسائل آمده اند، چه تفاوتى با هم دارند؟
اگر چه تعابير مذكور از نظر فقهى بيانگر تفاوت هايى در ادلّه مسئله است، اما براى مقلد، حكم فتوا را دارد و بايد مطابق آن عمل نمايد.
ص:9
4. چنانچه فرش، نجس شده باشد، ولى فراموش كرده باشيم كه كدام قسمت آن بوده، حال اگر با پاى مرطوب روى آن راه برويم، آيا پايمان نجس مى شود؟
اگر يقين نداريد كه پاى تر شما با قسمت نجس فرش برخورد كرده است، محكوم به طهارت است.
5. آيا الكل صنعتى و الكل سفيد پاك است؟
اگر از مُسكر مايع بالاصاله تهيه نشده باشد، و يا شك در اين جهت داشته باشيد، پاك است.
6. آيا مگس يا حشره ديگرى كه از روى نجاست برخاسته و جاى ديگرى مى نشيند، موجب نجاست آنجا مى شود؟
چنانچه يقين نداشته باشيد كه عين نجاست، همراه حيوان بجاى پاك منتقل شده است، محكوم به طهارت است.
7. على اللهى ها چه حكمى دارند؟
به طوركلى اگركسى حضرت عليعليه السلام را خدا وياشريك خدا بداند، يا منكر ضرورى دين باشد، كافر و نجس است.
8. اگر موى صورت با ريشه آن كنده شود، پاك است يا نجس؟
پاك است.
9. خون داخل تخم مرغ چه حكمى دارد؟
اگر خون در زرده تخم مرغ باشد، سفيده آن پاك است، اما اگر خون در سفيده آن باشد احتياط واجب اجتناب از تخم مرغ است.
ص:10
10. آيامى توان قبل از اذان وضو گرفت و بعد با همان وضو نماز خواند؟
وضو گرفتن به قصد با طهارت بودن مستحب است. بنابراين، با اين قصد مى توان قبل از وقت نماز وضو گرفت و بعد از داخل شدن وقت نماز، با همان وضو، نماز خواند.
11. آيا قبل از وضو خشك بودن اعضاى وضو لازم است؟
خشك بودن صورت و دست ها قبل از انجام وضو لازم نيست، ولى محل مسح بايد خشك باشد و اگر مرطوب است بقدرى كم باشد كه رطوبت مسح بر آن غلبه كند.
12. آيا مى توانيم با وضويى كه براى خواندن قرآن گرفته ايم، نماز هم بخوانيم؟
بلى، تا آن وضو باطل نشده است، نماز و هر كارى را كه نياز به طهارت دارد، مى توان با آن انجام داد.
13. آيا دست مصنوعى را در وضو بايد شست و پاى مصنوعى را مسح كرد؟
شستن دست مصنوعى و مسح پاى مصنوعى در وضو لازم نيست.
14. برخى از مواقع، پس از وضو، شك در باطل شدن آن مى كنم؛ چه وظيفه اى دارم؟
به شك اعتنا نكنيد و تا يقين به باطل شدن وضو پيدا نكرده ايد، محكوم به طهارت هستيد و مى توانيد اعمالى را كه نياز به وضو دارند، انجام دهيد.
ص:11
15. اگر چند غسل بر عهده انسان باشد، كدام يك را بايد زودتر انجام دهد؟
رعايت ترتيب بين غسل ها واجب نيست؛ بلكه مى توان همه غسل ها را در نظر گرفت و يك غسل به نيت همه آنها انجام داد و اگر غسل جنابت بر شخص واجب باشد، انجام غسل جنابت از ساير غسل ها كفايت مى كند.
16. آيا با غسل جنابت از حرام مى توان نماز خواند؟
بلى، مانعى ندارد.
17. گاهى قبل از بول يا بعد از آن، مايع غليظى خارج مى شود؛ آيا اين مايع، حكم منى را دارد؟ اگر شك داشته باشيم رطوبتى كه خارج شده، منى است يا غير آن، چه وظيفه اى داريم؟
اگر علائم منى را كه در رساله توضيح المسائل نوشته شده، نداشته باشد، غسل لازم نيست و به شك خود توجه ننماييد.
18. دخترى غسل جنابت از استمناء بر عهده داشته ولى بدليل آن كه اصلا ملتفت مسأله نبوده كه جنب شده، غسل نكرده است، و مدتى در همان حال نماز خوانده، تكليف او چيست؟
طهارت شرط واقعى براى نماز است، و بايد تمام نمازهايى كه بدون غسل جنابت خوانده است، قضا نمايد.
19. اگر كسى يقين كند كه همراه ادرار يك يا چند قطره منى از او خارج شده است، آيا بايد غسل جنابت انجام دهد؟
بلى، با علم به خروج منى به همراه ادرار، غسل بر او واجب است.
20. آيا رفتن خانمى كه در ايام عادت است، به زيارت اهل قبور،
ص:12
مجالس روضه و حرم ائمه عليهم السلام جايز است؟
رفتن حائض به مجلس روضه در غير مسجد و زيارت اهل قبور مانعى ندارد؛ اما توقف در حرم ائمه عليهم السلام (اطراف ضريح مطهّر) اشكال دارد؛ ولى مى توانند در رواق هاى حرم توقف نمايند.
21. آيا اسراف در آب، موجب بطلان غسل مى شود؟
هر چند اسراف جايز نيست، اما موجب بطلان غسل نمى شود.
22. خانمى كه روز هفتم عادت غسل مى كرده، و در بعضى مواقع پس از غسل، تا روز دهم لك بينى داشته، لكن غسل مجدد نمى كرده است، نماز و روزه هايى كه انجام داده است چه حكم دارد؟
تمام نمازهايى را كه بدون غسل مجدد خوانده، بايد قضا كند، و نسبت به روزه، اگر علم به حائض بودن نداشته، روزه ها قضا ندارد.
23. موقع شستن طرف راست بدن در غسل، آب به طرف چپ هم مى رسد؛ آيا اشكال دارد؟
خير؛ اشكال ندارد.
24. غسل جنابت با چه چيز باطل مى شود؟
اگر شخصى كه غسل جنابت كرده، يكى از كارهايى را كه وضو را باطل مى كند، انجام دهد، بايد براى عبادات بعدى كه نياز به طهارت دارد، وضو بگيرد.
25. آيا مى توان ثواب تمام اعمال مستحبى را براموات هديه نمود؟
ص:13
بلى مانعى ندارد؛ مى توانيد پس از انجام عمل مستحبى، ثواب آن را هديه كنيد و نيز مى توانيد اصل عمل مستحبى - مثل نماز، روزه، صله رحم، عيادت مريض و... - را به نيابت از ميت بجا آوريد.
26. شركت در مراسم ختم كسى كه خودكشى كرده، چه صورتى دارد؟
خودكشى از گناهان كبيره است؛ اما شركت در مراسم تشييع و ترحيم كسى كه خودكشى كرده، مانعى ندارد.
27. آيا حجله هايى كه براى اموات مى گذارند و گل هاى طبيعى كه روى جنازه و قبر مى ريزند، مصداق تبذير نيست؟
قدر مسلم آن است كه اگر پول آنها را صرف صدقات براى ميت كنند، ازجهات متعدد، بهتر وموجب ثواب براى ميت است.
28. مخارج مراسم يادبود پدر را چه كسى بايد بپردازد؟
مخارج واجبه غسل وكفن ودفن ازاصل مال برداشته مى شود، و نسبت به مخارج مراسم اگر وصيت كرده است، از ثلث اموال او مى پردازند و اگر وصيت نكرده، از سهم صغير نبايد مصرف شود و بقيه ورثه، نسبت به سهم خود اختيار دارند.
ص:14
29. اگر نجاست لباس يا بدن را فراموش كنيم، و نماز بخوانيم، قضا دارد يا خير؟
در صورت فراموشى نجاست، نماز باطل است، و چنانچه وقت باقى است، دوباره بجاى آوريد، واگر وقت گذشته است، قضا كنيد.
30. جوراب من نجس بود و قصد داشتم در موقع نماز بيرون بياورم، ولى فراموش كردم، چند روز با آن نماز خواندم، آيا لازم است همه نمازهايم را قضا كنم؟
قضاى نمازها لازم نيست؛ زيرا جوراب معمولى به تنهائى ساتر عورت نيست و اگر نجس باشد، براى نماز اشكال ندارد، بلى اگر با عرق كردن، پا نيز نجس شود، نماز باطل مى شود.
31. آيا نماز خواندن بر روى فرش ابريشمى، براى مردان صحيح است؟
مانعى ندارد.
32. اگر شخصى به اندازه چهار ركعت به اذان مغرب وقت داشته باشد، نسبت به نماز ظهر و عصر، چه وظيفه اى دارد؟
اگر نمازش شكسته نباشد، بايد ابتدا نماز عصر را به نيت ادا بخواند و پس از آن، قضاى نماز ظهر را بجاى آورد.
33. اگر به واسطه عذرى نماز مغرب و عشا را تا نصف شب نخوانده باشيم، بعد از نيمه شب با چه نيتى بخوانيم؟
بنا بر احتياط واجب، بايد تا قبل از اذان صبح، بدون اين كه
ص:15
نيت ادا و قضا كنيد، به قصد انجام تكليف، نماز را بجا آوريد.
34. خواندن سهوى سوره در نماز احتياط چه حكمى دارد؟
اشكال ندارد و نماز احتياط را باطل نمى كند.
35. نمازهاى روزانه در قطب كه شش ماه روز و شش ماه شب است، چگونه خوانده مى شود؟
نمازها را بايد مطابق افق نزديك ترين محلى كه روز و شب طبيعى دارد، بخوانند، و يا مطابق افق مناطق معتدل عمل كنند.
36. آيا بلافاصله پس از گفتن اذان صبح مى توانيم نماز صبح را بخوانيم؟
ملاك شروع نماز صبح اطمينان به طلوع فجر است پس اگر با شنيدن اذان اطمينان به دخول وقت پيدا شود، مى توان نماز خواند، هر چند مقدارى تأخير براى رعايت احتياط، مطلوب است.
37. پايان وقت نماز عصر، غروب آفتاب است يا مغرب؟
پايان وقت نماز عصر، كه فوت نماز محقق مى شود، وقتى است كه تا مغرب شرعى وقت وافى به اداء يك ركعت نباشد. (مغرب شرعى زمانى است كه قرمزى آسمان در طرف مشرق از بالاى سر بگذرد).
38. اگر شخصى بعد از نماز متوجه شود كه وضو يا غسلش باطل بوده است، چه وظيفه اى دارد؟
نمازهايى را كه با وضو يا غسل باطل بجا آورده است، بايد اعاده يا قضا نمايد.
39. اگر در نماز بعد از خواندن قسمتى از سوره، بقيه آن را
ص:16
فراموش كنيم، تكليف چيست؟
آن سوره را رها كنيد و سوره ديگرى بخوانيد و نماز صحيح است.
40. اگر قسمتى از حمد و سوره را در نماز ظهر بلند خوانديم و قبل از ركوع متوجه شديم كه بايد آهسته مى خوانديم، آيا دوباره خواندن حمد لازم است؟
تكرار لازم نيست و بقيه آن را آهسته بخوانيد.
41. كسى كه نماز را به صورت خوابيده مى خواند، روبه قبله بودن او چگونه است؟
بايد به پهلوى راست بخوابد، طورى كه جلوى بدنش روبه قبله باشد و اگر ممكن نيست بايد به پهلوى چپ بخوابد كه جلوى بدنش روبه قبله باشد و اگر اين را هم نمى تواند، بايد به پشت بخوابد كه كف پايش رو به قبله باشد.
42. اگركسى جواب سلام را در نماز ندهد، نمازش باطل مى شود؟
خير، نماز باطل نيست؛ هر چند جواب سلام در حال نماز نيز واجب و ترك آن گناه است.
43. بجاى «بِحَوْلِ اللهِ وَقُوَّتِهِ»، در هنگام بلند شدن، گفتن «يا حى يا قيوم»، چه صورتى دارد؟
جمله «يا حى يا قيوم» را به قصد ذكر وارد (يعنى ذكرى كه از طرف معصوم عليه السلام در اين مورد دستور داده شده)، نبايد گفت؛ ولى به قصد مطلق ذكر، اشكال ندارد.
44. آيا بالا بردن دست ها در موقع تكبيرة الاحرام، واجب است؟
خير، بالا بردن دست ها تا مقابل گوش، مستحب است.
ص:17
45. آيا در قنوت نماز وِتر، اگر جزء چهل نفرى كه دعا مى كنيم نام افرادى را ببريم كه مسلمان معصيت كار هستند، اشكال دارد؟
دعا براى مسلمان معصيت كار، در نماز و بعد از نماز، اشكال ندارد.
46. اگر كسى كه وارد مسجد مى شود، سلام كند، جواب دادن به او بر چه كسى واجب است؟
اگر به جمع سلام كند، بر همه واجب است كه جواب او را بدهند ولى اگر يك نفر جواب دهد، از بقيه ساقط است.
47. آيا براى جلوگيرى از حواس پرتى، مى توان نماز ظهر و عصر را بلند خواند؟
خير، براى اين منظور به معانى جملات توجه كنيد و اگر خود را در محضر خداوند قادر متعال ببينيد، قطعاً توجه بيشترى پيدا مى كنيد؛ ضمناً خواندن نماز در محل خلوت، نگاه به مُهر در حال قيام و انجام مستحبات نيز توصيه شده است.
48. وقت كافى براى خواندن نمازهاى نافله نداريم؛ براى درك آن چه پيشنهادى مى كنيد؟
نماز نافله را مى توانيد در حال راه رفتن و بدون رعايت جهت قبله بخوانيد و ركوع و سجود آن را هم با اشاره انجام دهيد تا از ثواب آن بهره مند شويد.
49. قيام متصل به ركوع، كه از اركان نماز است، ايستادن قبل از ركوع است يا بعد از ركوع؟
قيام متصل به ركوع، قيام قبل از ركوع است (از حالت ايستاده به ركوع رفتن است) و اما ايستادن بعد از ركوع، هر چند واجب است، اما ركن نماز نيست.
50. در هنگام نماز، اگر چشم هايم بسته باشد، بيشتر حواسم به نماز جمع مى شود؛ آيا اشكال دارد؟
ص:18
بستن چشم در حال نماز مكروه است؛ ولى نماز را باطل نمى كند.
51. اگر در تشهد اول از روى اشتباه فقط «السلام عليك ايها النبى و رحمة الله و بركاته» بگوييم، سجده سهو لازم مى شود؟
در مورد سؤال، سجده سهو واجب نيست.
52. اگر بعد از تمام شدن نماز ظهر، شك كنيم كه سه ركعت خوانده ايم يا چهار ركعت، چه وظيفه اى داريم؟
به شك خود اعتنا نكنيد.
53. اگر در سجده يا پس از سر برداشتن از مهر، شك كنيم كه يك سجده انجام داده ايم يا دو سجده، وظيفه چيست؟
در مورد سوال لازم است سجده ديگرى را انجام دهيد، تايقين به انجام دو سجده حاصل شود.
54. اگر درحال قرائت تسبيحات اربعه، شك در تعداد سجده هاى ركعت قبل كرديم، چه وظيفه اى داريم؟
در مورد سؤال، به شك خود اعتنا نكنيد، و نماز را ادامه دهيد.
55. اگر در تعداد ركعات نماز صبح شك كنيم، آيا مى توانيم بنا را بر دو بگذاريم؟
شك در ركعات نمازهاى دو ركعتى و سه ركعتى، موجب بطلان نماز مى گردد؛ بنابراين، در مورد سؤال، اگر پس از كمى
ص:19
تأمل، ظنّ به يك طرف پيدا نكرديد، نماز باطل است و بايد دوباره آن را بجاى آوريد.
56. اگر در حال خواندن سوره قل هو الله، شك كردم كه حمد را خوانده ام يا نه، آيا تكرار حمد لازم است؟
لازم نيست، و بطور كلى هر گاه مشغول ذكر يا فعلى از افعال نماز بوديد و در ذكر يا عمل قبلى شك كرديد، به شك خود اعتنا نكنيد؛ مثلاً اگر در وقت خواندن سوره حمد، در تكبيرة الاحرام شك كرديد؛ يا در سجده، شك در بجا آوردن ركوع نموديد و يا در وقت گفتن سلام نماز، در تشهد، شك كرديد به شك خود اعتنا نكنيد و در اصطلاح فقهى، اين شك، «شك در چيزى است كه محل آن گذشته است».
57. اگر پس از گفتن يكى از كلمات نماز، در صحيح ادا كردن آن كلمه شك كنم، چه وظيفه اى داريم؟
پس از گفتن اذكار نماز يا قرائت حمد و سوره، اگر در صحيح گفتن آن شك كرديد، به شك خود اعتنا نكنيد.
58. در حال سجده، شك كردم كه سجده آخر نماز است يا سجده شكر؛ چه كارى بايد انجام دهم؟
پس از برخاستن از سجده، تشهد و سلام را بگوييد؛ زيرا در اين صورت، اگر سجده آخر بوده، به وظيفه خود عمل كرده ايد و اگر در واقع، سجده شكر بود، تشهد و سلام اضافى ضررى به نماز نمى رساند.
59. اگر پس از اذان مغرب نسبت به خواندن نماز ظهر و عصر شك كرديم، قضاى آن لازم است يا خير؟
ص:20
در مورد سؤال كه شك در انجام نماز، بعد از گذشتن وقت آن حاصل شده است، خواندن قضاى آن لازم نيست.
60. كسانى كه روى صندلى و ميز نماز مى خوانند آيا در موقع سجده لازم است كه نوك انگشت شست پا روى زمين باشند؟.
بلى لازم است.
61. بعضى از كسانى كه نماز را نشسته مى خوانند، براى سجده مُهر را برداشته و به پيشانى مى چسبانند، آيا اين كار صحيح است، يا بايد پيشانى روى مهر بيايد؟
اگر بتوانند بايد با استفاده از ميز و مانند آن، محل سجده را بالا بياورند؛ و اگر به اين مقدار هم نمى توانند خم شوند، مُهر را با دست بالا آورده، پيشانى را بر آن بگذارند.
62. شخصى كه قادر به سجده كردن نيست، چه وظيفه اى دارد؟
مى تواند مهر را بر روى جاى بلند مثل ميز قرار دهد و بر آن سجده نمايد.
63. اگر آيه سجده دار را از راديو يا نوار بشنويم سجده واجب است يا خير؟
در شنيدن مستقيم آيه، اگر چه از طريق راديو باشد، سجده واجب است و در شنيدن از نوار حكم سجده، بنابر احتياط است.
64. اگر ترجمه آيه سجده دار را بشنويم، آيا سجده واجب مى شود يا خير؟
با شنيدن ترجمه آيه سجده دار، سجده واجب نمى شود.
ص:21
65. اگر در هنگام سجده غير نماز، آيه سجده را بشنويم، چه وظيفه اى داريم؟
بايد سر از سجده برداشته، مجدداً به سجده برويد.
66. اگر علاوه بر هفت عضوى كه در سجده، واجب است روى زمين باشد، عضو ديگرى هم روى زمين قرار گيرد، مثل آرنج، سجده چه صورت دارد؟
مانعى ندارد، و سجده او صحيح است.
67. آيا سجده بر روى سنگ فرش هاى مسجد كه از سنگ چينى، مرمر و... مى باشد، صحيح است يا بايد از مهر استفاده نمود؟
سجده بر سنگ هاى مذكور صحيح است.
68. آيا قضاى هر نماز حتماً بايد در وقت آن خوانده شود؟
قضاى نماز را در هر زمانى مى توانيد بجا آوريد، و لازم نيست در وقت آن باشد.
69. بعد از سن تكليف بعضى از نمازهايم را درست انجام نداده ام، الان چگونه بايد آن ها را قضا كنم؟
هر مقدار از نمازهايتان را كه يقين داريد بجا نياورده ايد يا درست انجام نداده ايد، بايد قضا كنيد. مى توانيد قضاى نمازها را به تدريج انجام دهيد.
70. كسى كه قبل از تمام شدن پانزده سالگى بعضى علائم بلوغ در او ظاهر شده، ولى پس از پانزده سالگى مشغول نماز و روزه شده، آيا قضاى نماز و روزه بين بلوغ جنسى تا تمام شدن پانزده سال قمرى بر او واجب است؟
ص:22
بلى، قضاى نماز و روزه بر او لازم است و با فرض اين كه ترك روزه به جهت جهل به بلوغ بوده، قضاى تنها كافى است و كفاره ندارد.
71. اگركسى براى خواندن يك سال نماز ميت اجير شود و قبل از اتمام نمازهاى قضا بميرد، ورثه چه وظيفه اى دارند؟
ورثه ميت بايد براى نمازهايى كه مى دانند اجير بجا نياورده، ديگرى را اجير نمايند؛ بلكه براى نمازهايى هم كه احتمال مى دهند بجا نياورده، بنابر احتياط واجب بايد اجير بگيرند. درباره وظيفه ورثه شخص اجير نسبت به اجرتى كه گرفته و وظيفه خود را انجام نداده، به توضيح المسائل، مسئله 1557 مراجعه نماييد.
72. قرائت نماز پدر و مادرم صحيح نيست؛ آيا پس از فوت آنها بايد همه نمازهايشان را قضا كنم؟
اگر قادر به اصلاح قرائت خود نيستند، به همان صورت كه مى خوانند، كافى است و قضا ندارد.
73. قضاى نماز پدر برعهده پسر بزرگ تر است؛ اگر پسر بزرگ تر مقيد به امور شرعى نيست، تكليف نماز قضاى ميت چه مى شود؟
با وجود پسر بزرگ تر، قضاى نماز پدر بر ساير ورثه واجب نمى شود؛ هر چند پسر بزرگ آن را انجام ندهد؛ البته ساير ورثه مى توانند نسبت به پدر احسان كرده، قضاى نمازهاى او را بجاى آورند.
ص:23
74. مسافرى كه مى داند ده روز در محلى مى ماند، آيا لازم است قصد ماندن هم بكند؟
همين اندازه كه بنا دارد ده روز در محل بماند، قصد است و كفايت مى كند و نماز او تمام است.
75. كسى كه به خاطر سفر شغلى نمازش تمام است، اگر براى تفريح يا زيارت يا كار شخصى ديگرى به محل كار بيايد نمازش چگونه است؟
در سفر به محل كار براى غير جهت شغل، نماز شكسته است.
76. وطن اوليه پدرم شهرستان بوده است؛ ولى من در تهران متولد شدم و رشد كرده ام؛ اگر براى ديدن بستگان به آن شهرستان بروم، نمازم شكسته است يا تمام؟
در مورد سؤال، در مسافرت به وطن قبلى پدر، حكم مسافر را داريد و بدون قصد ده روز، نماز شما شكسته است.
77. اساتيد و كارمندانى كه براى كار در كمتر از ده روز به سفر مى روند، نمازشان چگونه است؟
در غير سفر اول، نماز تمام و روزه صحيح است.
78. كسى كه از وطن اعراض كرده و قصد زندگى در آن محل را ندارد، ولى خانه شخصى خود را در آنجا نفروخته است، در هنگام مسافرت به آنجا، نمازش تمام يا شكسته است؟
با فرض اعراض، نماز او شكسته است و داشتن خانه در آن محل اثرى در اين جهت ندارد.
79. دانشجويى كه وطن و محل تحصيل او بيش از چهار فرسخ
ص:24
شرعى (تقريباً 22/5 كيلومتر) فاصله دارد و ده روز در محل تحصيل و وطن نمى ماند، نماز و روزه اش چگونه است؟
در غير سفر اول، نماز تمام و روزه صحيح است.
80. آيا زن در انتخاب وطن، مستقل است يا تابع شوهر است؟
اگر بنا دارد با شوهر زندگى كند، تبعيت، قهرى است و وطن شوهر، وطن او محسوب مى گردد.
81. شوهر از وطن قبلى اعراض نكرده، ولى زن در شهر ديگر زندگى مى كند، اگر به وطن قبلى شوهر برود بايد در آنجا نماز را تمام بخواند يا شكسته؟
در فرض سؤال كه زوجه با همسر خود در وطن سابق او زندگى نكرده است، وطن زن محسوب نمى شود، و حكم مسافر را دارد.
82. اگر امام جماعتى را عادل ندانيم، آيا لازم است به ديگران هم تذكر دهيم؟
براى كسى كه امام جماعت را عادل نمى داند، اقتدا صحيح نيست؛ اما اعلان به ديگران، هتك او است و جايز نيست.
83. دانشجويانى كه در دانشگاه نماز آنها شكسته است، آيا بهتر است نماز را اول وقت به جماعت بخوانند يا عصر كه به وطن برمى گردند، كامل بخوانند؟
در اول وقت به جماعت بخوانند، بهتر است.
84. اگر احتمال بدهيم كه بعضى بدون وضو در نماز جماعت شركت كرده اند، آيا مى توانيم اقتدا كنيم؟
ص:25
احتمال وضو نداشتن يا بطلان وضوى حاضرين در جماعت، ضرر ندارد و اين گونه وسوسه ها، نبايد مانع از شركت در جماعت گردد.
85. اگر پيش از تمام شدن حمد و سوره امام، به جهت عذرى، نيت فرادى كنيم، چه وظيفه اى داريم؟
بايد مقدارى از حمد و سوره را كه امام هنوز نخوانده، بخوانيد، بلكه بنابر احتياط تمام حمد و سوره را بخوانيد.
86. هنگام اقامه جماعت، نماز خواندن به صورت فرادى چگونه است؟
چنانچه فرادى خواندن نماز، ظهور در تفسيق امام جماعت داشته باشد، جايز نيست و نماز هم باطل است.
87. گاهى در مسجد مشغول نماز فرادى هستيم كه جماعت تشكيل مى شود؛ آيا مى توانيم در بقيه نماز از فرادى به جماعت عدول كنيم؟
خير، در نمازى كه به نيت فرادى شروع كرده ايد، نمى توانيد به جماعت ملحق شويد.
88. آيا نماز مستحبى را مى توان به نماز واجب امام اقتدا نمود؟
خير، در نماز مستحبى اقتدا جايز نيست.
89. در صورتى كه ركعت سوم امام، ركعت دوم ما باشد، نسبت به حمد و سوره چه وظيفه اى داريم؟
در اين صورت، مأموم بايد حمد و سوره را آهسته بخواند؛ اگر چه درنماز مغرب و عشا باشد.
ص:26
90. نماز ظهر را فرادى خوانده ام؛ اگر جماعت تشكيل شود، آيا مى توانم همان نماز ظهر را به جماعت اقتدا كنم؟
بلى، مانعى ندارد.
91. در نماز جماعت، وقتى امام مشغول تشهد يا سلام است و مأموم براى ادامه نماز برمى خيزد، بايد حمد و سوره را بلند بخواند يا آهسته؟
بايد به وظيفه خود عمل نمايد؛ يعنى مرد در نمازهاى مغرب، عشا و صبح، حمد و سوره را بلند و در نمازهاى ظهر و عصر، آهسته بخواند.
92. اگر امام جماعت نماز قضاى خود يا ديگرى را مى خواند، آيا مى شود به او اقتدا نمود؟
بلى، در صورتى كه نماز قضاى يقينى باشد، مى شود به او اقتدا نمود؛ اما اگر نماز را احتياطاً قضا مى كند، نمى شود به او اقتدا كرد.
93. اگر بانى يا هيئت امناء مسجد راضى به نماز خواندن شخصى در آن مسجد نباشند، نمازش چه صورتى دارد؟
نماز خواندن در مسجد، موكول به اجازه متولى و بانى مسجد نيست و نماز مذكور صحيح است.
94. كمك به مسلمانى كه نمى دانيم نماز مى خواند يا خير، چه حكمى دارد؟
دادن صدقات به او مانعى ندارد.
ص:27
95. بيدار شدن براى خواندن نماز شب در خوابگاه مشكل است؛ چه راهى را پيشنهاد مى كنيد؟
بيدار شدن قبل از اذان صبح و خواندن نماز شب در آن وقت، ثواب فراوان دارد و در رشد معنوى انسان مؤثر است. ولى اگر به هر علتى در سحر بيدار نمى شويد، مى توانيد نافله شب را قبل از خواب به جا آوريد، و يا در روز بعد قضا كنيد.
96. گاهى اوقات علاقه زيادى براى انجام عبادت دارم؛ ولى پس از مدتى اين حالت تغيير مى كند؛ چه كاركنم كه آن حالت باقى بماند؟
واجبات را حتماً انجام دهيد و مستحبات را هر وقت آمادگى داشتيد، به جا آوريد و از خداوند متعال توفيق بيشتر طلب كنيد. انشاءالله موفق خواهيد شد. ضمناً توصيه مى شود به غذايى كه مى خوريد، (به لحاظ پاك و حلال بودن آن) و اعمالى كه انجام مى دهيد، توجه بيشترى داشته باشيد.
97. كسى كه نماز ميت را با جماعت مى خواند، ولى ذكرهاى نماز را نمى گويد، نمازش چه صورت دارد؟
نماز مأموم در نماز ميت، در صورتى صحيح است كه اذكار واجب را بگويد.
98. شخصى پس از نماز مغرب و عشا يا ظهر و عصر يقين مى كند كه يكى از نمازهايش باطل بوده ولى نمى داند كداميك از آنها است؛ وظيفه او چيست؟
در نماز مغرب و عشا، هر دو را بايد اعاده كند و در ظهر و عصر، يك نماز چهار ركعتى به نيت ما فى الذمّه بخواند، كافى است.
ص:28
99. برخى از فرقه هاى منحرف مى گويند در موقع گفتن «اِياكَ نَعْبُدُ وَاِياكَ نَسْتَعين»، بايد صورت مرشد و قطب را تصوّر كنيم و مورد خطاب قرار دهيم، نماز با اين عقيده چه صورتى دارد؟
مخاطب قرار دادن غير خدا در نماز، مبطل نماز است و چنين تصوّراتى فاسد و شرك است.
100. اگركسى مشروب بخورد، تا چند روز نمى تواند نماز بخواند؟
نماز در هر شرايطى واجب است؛ و اگر نماز را ترك كند، معصيت كرده، و قضاى آن را بايد بجا آورد. بلى در حال مستى و عدم التفات، نماز او صحيح نيست و آنچه در روايت آمده كه تا چهل روز نماز او قبول نمى شود، يعنى ثواب براى او نوشته نمى شود.
101. اگر نماز براى غير خدا جايز نيست، پس چرا به خواندن نماز امام زمان عليه السلام تأكيد مى شود؟
نماز براى غير خدا باطل و شرك است لكن اين نماز هم براى خدا است و انتساب اين نماز به آن حضرت، به جهت آن است كه حضرت ولى عصر عليه السلام اين نماز را براى رفع مشكلات به بعضى از شيعيان تعليم فرموده اند و اين دو ركعت نماز، بايد به قصد قربت و براى خداوند خوانده شود و در تكرار آيه «اِياكَ نَعْبُدُ وَاِياكَ نَسْتَعين»، كسى به غير از خداوند متعال در نظر گرفته نشود؛ البته توسل به ذيل عنايات آن حضرت پس از خواندن نماز، موجب اجر و ثواب و برآورده شدن حاجات مى باشد؛ انشاء الله.
102. كسى كه اگر براى نماز بيدارش كنيم، ناراحت مى شود، آيا
ص:29
بيدار كردن او جايز است؟
اگر عمداً خوابيده كه نماز نخواند، از باب نهى از منكر و با وجود شرايط آن، لازم است او را بيدار كنيد و در غير اين صورت، اگر راضى نباشد، بيدار كردن او اشكال دارد.
103. عادت كرده ام كه در وقت ايستادن پاهايم را كج بگذارم؛ آيا اين كار براى نماز اشكال دارد؟
در فرض سؤال نماز صحيح است، بلى مستحب است در حال قيام، انگشتان پا به طرف قبله باشد.
104. نماز امام زمان عليه السلام مخصوص مسجد جمكران است يا در جاى ديگر هم مى توان خواند؟
نماز امام زمان عليه السلام اختصاص به مسجد جمكران ندارد و در هر جاى ديگرى هم مى توان با قصد تقرب به خداوند بجاى آورد. در كتاب مفاتيح الجنان آمده است كه از طرف امام زمان عليه السلام نوشته اى صادر شد كه در آن آمده بود: هر كس حاجتى را از خداوند بخواهد، شب جمعه بعد از نيمه شب غسل كند و در محل نمازش به مناجات مشغول شود و دو ركعت نماز بخواند؛ به آيه «اِياكَ نَعْبُدُ وَاِياكَ نَسْتَعين» كه رسيد، صد بار تكرار كند و در مرتبه آخر حمد را تمام كند و قل هو الله را يك مرتبه بخواند و ذكر ركوع (سُبْحانَ رَبِّى الْعَظيمِ وَبِحَمْدِه) و سجده (سُبْحانَ رَبِّى الْأعْلى وَبِحَمْدِه) را هفت بار تكرار كند و ركعت دوم را هم مانند اول بخواند و بعد از آن دعائى نقل شده است.
105. هم غذا شدن و معاشرت با افرادى كه نماز نمى خوانند و روزه نمى گيرند، چگونه است؟
ص:30
اگر ترك نماز و روزه، از روى بى مبالاتى باشد، رفت و آمد با آنها مانعى ندارد؛ اما اگر رفت و آمد موجب تأثيرپذيرى شما مى شود، قطع آن لازم است، و با وجود شرائط، نهى از منكر واجب است.
106. آيا مصافحه بعد از نماز مستحب است؟
به طور كلى، مصافحه مؤمنين با يكديگر مستحب است و مصافحه بعد از سلام و فراغت از نماز هم اشكال ندارد؛ هرچند روايت به خصوصى در اين مورد بنظر نرسيده است.
ص:31
107. آيا گوش كردن به موسيقى و نگاه به نامحرم، روزه را باطل مى كند؟
گناهان مذكور روزه را باطل نمى كند؛ لكن ثواب آن را كاهش مى دهد. در روايات آمده است كه روزه گرفتن، فقط پرهيز از خوردن و آشاميدن نيست؛ بلكه بايد چشم، گوش، زبان، قلب و ساير اعضاء نيز روزه باشند و از ارتكاب خلاف و گناه حفظ شوند تا ثواب روزه كامل به شخص داده شود.
108. شخصى در ماه رمضان غسل را به صورت صحيح انجام نداده است، مثلاً سحر غسل كرده و در روز متوجه مانعى برروى دست شده، نسبت به روزه اش چه وظيفه اى دارد؟
روزه او صحيح است، بايد پس از برطرف كردن مانع، غسل را تكميل و قضاى نمازى را كه با غسل ناقص انجام داده، بجا آورد.
109. اگردر شب ماه رمضان جنب شويم تا كى مى توانيم غسل را تأخير بيندازيم؟
براى گرفتن روزه رمضان و قضاى آن، بايد قبل از اذان صبح غسل نماييد و در روزه هاى مستحبى، واجب نيست غسل را قبل از اذان صبح انجام دهيد.
110. خلبانى كه مسير پروازى او در جهت طلوع خورشيد يا درخلاف جهت آن است، وضعيت روزه او چگونه است؟
افطار و سحر خود را مطابق مكانى كه در آن قرار مى گيرد، انجام دهد.
ص:32
111. افطار روزه مستحبى در بعدازظهر چه صورتى دارد؟
روزه مستحبى را در هر موقع از روز مى توان افطار كرد.
112. شخصى روزه مى گيرد؛ اما بعد از ظهرها مبتلا به سر درد شديد مى شود؛ آيا روزه گرفتن براى او واجب است يا نه؟
اگر سر دردى است كه قابل تحمل نيست، روزه واجب نيست؛ ولى اگر با مراعات بعضى امور، مثل استراحت بيشتر و يا خوردن دارو در شب، قابل تخفيف باشد، روزه واجب است.
113. اگر سحر ماه رمضان جنب باشم، و فرصتى هم براى غسل كردن نداشته باشم، چه كنم؟
اگر در تنگى وقت قبل از اذان صبح، تيمم بدل از غسل نماييد، روزه صحيح است و بعد براى انجام نماز صبح غسل كنيد.
114. آيا قضاى روزه رمضان را بايد پشت سر هم بگيريم؟
خير، پى در پى بودن روزه قضا، لازم نيست.
115. آيا براى روزه هايى كه از شخصى قضا شده، مى توان كسى را اجير نمود يا خير؟
تا شخص زنده است، ديگرى نمى تواند براى او قضاى نماز و روزه بجا آورد؛ بلى، مى تواند وصيت كند كه اگر موفق به گرفتن قضاى روزه نشد، پس از مرگ براى قضاى روزه او كسى را اجير كنند.
116. كسى كه روزه قضاى رمضان بر عهده اوست، آيا مى تواند
ص:33
روزه قضاى پدر را بگيرد؟
در صورتى كه وقت روزه قضاى خودش وسعت دارد، مانعى ندارد.
117. در سال گذشته چند روز از روزه هاى ماه رمضان را افطار كردم و تعداد آنها را فراموش كرده ام؛ حال چند روز روزه قضا بر من واجب است؟
به مقدارى كه يقين داريد، قضاى آن را بگيريد و قضاى روزه هاى مشكوك واجب نيست؛ اگر چه گرفتن آن مطابق احتياط است.
118. آيا بايد قضاى روزه هايى راكه در ماه رمضان به علت مسافرت يا بيمارى نگرفته ام، فورى بگيرم؟
خير، لازم نيست؛ اما نبايد تأخير به حدى باشد كه مسامحه و كوتاهى در تكليف صدق كند.
119. اگر روزه قضا گرفته باشيم و ظهر به مهمانى دعوت شويم، آيا مى توانيم روزه را بشكنيم و در روزهاى بعد جبران نماييم؟
افطار روزه قضاى ماه رمضان (اگر وقت قضا تنگ نباشد) قبل از ظهر اشكال ندارد؛ اما افطار آن در بعدازظهر، جايز نيست و كفاره نيز بر فرد واجب مى شود. كفاره آن، اطعام ده مسكين و در صورت عجز از اطعام، سه روز روزه گرفتن است.
120. كفاره افطار روزه رمضان چقدر است؟
براى روزه هايى كه به علت مسافرت و بيمارى افطار كرده ايد و قضاى آنها را بدون عذر تا رمضان بعد نگرفته ايد، براى هر روز،
ص:34
ى
ك مُدّ طعام (750 گرم گندم، آرد و...) به فقير بپردازيد و براى هر روز روزه اى كه عمداً و بدون علت شرعى افطار كرده ايد، 60 مُدّ طعام به 60 فقير بپردازيد و در هر دو صورت، قضاى آنها را نيز بگيريد. موارد ديگرى در كفّارات است كه مى توانيد در توضيح المسائل ملاحظه كنيد.
121. قضاى روزه هاى رمضان سال گذشته را تا رمضان امسال به تأخير انداخته ام، كفاره آن چقدر است؟
براى هر روز، يك مُد طعام. تقريباً 750 گرم گندم، آرد، جو و.... به فقير غير سيد بپردازيد وقضاى آن را هم بعداً بجا آوريد.
122. كفاره هايى را كه در سال هاى گذشته بر عهده من آمده است، بايد با قيمت گذشته پرداخت كنم يا با قيمت فعلى؟
كفاره بايد به صورت غذا دادن و سير كردن فقير يا دادن مد طعام (750 گرم گندم، آرد و...) انجام شود و دادن پول آن به فقير كافى نيست.
123. پدرمان از دنيا رفته است، آيا مى توانيم همزمان روزه هاى او را قضا كنيم؛ يا در گرفتن روزه قضا، ترتيب لازم است؟
هم زمان بودن روزه قضا اشكال ندارد، بنابر اين چند نفر مى توانند در يك روز روزه قضاى او را بجا آورند.
124. چند روز در سال روزه گرفتن حرام است؟
دو روز، روز عيد فطر و روز عيد قربان روزه گرفتن حرام است.
125. اگراول رمضان ثابت نشده باشد، به چه نيت، روزه بگيريم؟
ص:35
در روزى كه يقين به اول رمضان نداريد، مى توانيد نيت روزه قضا نماييد و اگر روزه قضا بر عهده نداريد، مى توانيد به نيت روزه مستحبى آخر شعبان بگيريد و اگر بعداً ثابت شود كه اول رمضان بوده است، روزه رمضان محسوب مى گردد.
126. آيا انسان مى تواند نذر كند كه روزه رمضان را در مسافرت بگيرد؟
خير، چنين نذرى باطل است.
127. يوم الشك چه روزى است و روزه آن چه صورت دارد؟
روزى كه نمى دانيم سى ام شعبان است يا اول رمضان، يوم الشك ناميده مى شود و روزه گرفتن در آن واجب نيست، و نيز روزى كه نمى دانيم آخر رمضان است يا اول شوال يوم الشك است و روزه در آن واجب است.
128. چهار روز در سال كه روزه مستحبى در آن ثواب بسيار دارد كدامند؟
17 ربيع المولود (تولد پيامبر اكرم «ص»)، 27 رجب (مبعث رسول الله «ص») 25 ذى القعدة الحرام (دحو الارض)، 18 ذى الحجة الحرام (عيد غدير خم).
ص:36
129. اگر در حال اعتكاف، جايى از بدن نجس شود، آيا لازم است فوراً آن را تطهير كنيم؟
خير، تطهير آن، وجوب فورى ندارد.
130. آيا درحال اعتكاف، لازم است دائم الوضوء باشيم؟
دائم الوضوء بودن در حال اعتكاف، واجب نيست؛ هر چند با وضو بودن، در هر حال، مستحب است.
131. اگر شخص در ايام اعتكاف در مسجد، جنب شود، چه وظيفه اى دارد؟
چنانچه محتلم شده باشد، بايد فورى از مسجد خارج شده، غسل جنابت انجام دهد و اعتكافش صحيح است؛ ولى اگر جنابت عمدى و بر اثر استمناء و مانند آن باشد، اعتكاف باطل مى گردد.
132. حداقل و حداكثر اعتكاف چقدر است؟
حداقل اعتكاف، سه روز است و حداكثرى براى آن تعيين نشده است، و هرگاه دو روز به اعتكاف اضافه كند، اعتكاف روز سوم واجب مى شود، و افضل ايام اعتكاف ده روز آخر ماه رمضان است.
133. آيا در اعتكاف، اجازه پدر و مادر لازم است؟
در صورت عدم ايذاء، اذن والدين شرط نيست، بلى اگر فرزند بداند كه پدر يا مادر، از انجام اعتكاف، به جهت مهربانى و
ص:37
شفقت بر او، ناراحت مى شوند، بايد رضايت ايشان را جلب نمايد و با نهى آنها، اعتكاف باطل مى گردد.
134. براى اعتكاف مستحب به مسجد رفته ايم؛ آيا مى توانيم آن را به هم بزنيم؟
اعتكاف مستحبى را مى توان قبل از پايان روز دوم بر هم زد ولى اگر دو روز اعتكاف را در مسجد گذرانده باشيد، اعتكاف روز سوم بر شما واجب مى شود.
135. آيا اعتكاف در همه مساجد شهر صحيح است؟
اعتكاف بايد در مسجد جامع شهر باشد و در ساير مساجد و يا در نمازخانه هاى دانشگاه، صحيح نيست.
مسجد جامع، مسجدى است كه براى گروه خاصى ساخته نشده است در مقابل مسجد بازار و قبيله و محله كه در آنها معظم اهل بلد جمع نمى شوند و آماده براى اجتماع آنها هم نشده است، ممكن است مسجد جامع متعدد و نزديك به هم باشد.
136. درچه صورت اعتكاف برانسان واجب مى شود؟
در صورتى كه شخص، نذر يا عهد بر اعتكاف نمايد، يا قسم بر آن بخورد، اعتكاف بر او واجب مى شود و نيز كسى كه دو روز را در اعتكاف بگذراند، اعتكافِ روز سوم بر او واجب مى گردد.
ص:38
137. زمان پرداخت زكات فطره چه موقع است؟ آيا مى توان براى رساندن به فقير خاصى پرداخت زكات را به تأخير انداخت؟
زمان پرداخت زكات فطره در روز عيد فطر است و براى پرداخت به فقير خاصى مى توان به تأخير انداخت؛ اما نبايد در پرداخت آن مسامحه و كوتاهى گردد و مى توانيد به وسيله پست يا بانك براى او ارسال نماييد.
138. آيا مى توانم با پول زكات فطره، چيزى براى فقير خريدارى نمايم؟
خير، زكات فطره اى را كه كنار گذاشته ايد، بايد به همان صورت به فقير بدهيد و تبديل آن به جنس ديگر صحيح نيست.
139. آيا كسانى كه محصول خود را به صورت غوره يا انگور مى فروشند و آن را كشمش نمى كنند واجب است زكات بپردازند.
درصورتى كه كشمش آن به حد نصاب برسد زكات دارد، هرچند انگورآن به مصرف برسد وتبديل به كشمش نشود.
140. چرا علماى شيعه زكات را فقط در نه چيز مى دانند؟ بهتر نيست كه بجاى زكات شتر از موتور و كارخانجات، زكات گرفته شود؟
به نظر علماى شيعه، زكات، يك واجب مالى است كه مورد و مصرف آن بر طبق روايات اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام، تعيين شده است؛ اما نسبت به ماشين و كارخانجات و ساير اموال، هر گاه حكومت اسلامى نياز داشته باشد، به
ص:39
مقدارى كه ضرورت داشته باشد و مصلحت بداند، مى تواند از آنها ماليات دريافت كند ومورد مصرف را خود تعيين مى كند و نيازى به گسترش موارد زكات نيست.
ص:40
141. در شرايط فعلى كه پول حج و عمره، بيش از يك سال در حساب سپرده در بانك مى ماند، پرداخت خمس آن واجب است يا خير؟
خمس ندارد، اگر چه احتياط در پرداخت آن نيكو است.
142. آيا مى توانيم خمس خود را به پدر و مادر فقير خود بدهيم؟
پدر و مادر فقير، واجب النفقه اولاد هستند و اگر فرزند تمكن مالى داشته باشد، بايد مخارج آنها را تأمين كند و اگر از ساداتند براى نفقه واجب نمى تواند سهم سادات به آنها بدهد، و نسبت به سهم مبارك امام عليه السلام موكول به اذن فقيه جامع الشرايط است.
143. آيا مى توانيم خمس خود را صرف حسينيه و يا سايركارهاى خير نماييم؟
سهم سادات بايد به سيد فقير داده شود، اما نسبت به سهم امام عليه السلام با اجازه از مرجع تقليد خود و يا نماينده او، مانعى ندارد.
144. حقوقى كه پس از فوت، هر ماه به خانواده مرحوم داده مى شود، آيا مشمول خمس مى گردد؟
چنانچه از مخارج سال اضافه بيايد، خمس دارد.
145. كسى كه به تقليد از مجتهد ميت باقى مانده است، خمس خود را بايد به چه كسى بپردازد؟
لازم است خمس را به مجتهد زنده بپردازد، و پرداخت به وكيل مجتهد ميت كفايت نمى كند.
ص:41
146. كتاب هايى را تهيه كرده ام؛ ولى موفق به مطالعه آنها نشده ام؛ آيا خمس به آنها تعلق مى گيرد؟
چنانچه مورد نياز و در معرض استفاده بوده، خمس ندارد.
ص:42
147. مستطيع به چه كسى گفته مى شود؟
شخص بالغى كه ضروريات زندگى و مخارج رفت و آمد به حج را داشته باشد و در برگشت، زندگى او مختل نشود، از نظر مالى مستطيع است، و با وجود قدرت بدنى و باز بودن مسير (امكان رفتن)، حج بر او واجب مى گردد.
148. كسى كه بدون استطاعت به حج رفته، چنانچه بعد مستطيع شود، آيا لازم است، مجدداً حج بجاى آورد؟
حج مستحبى، كفايت از حج واجب نمى كند، و لازم است مجدداً حج واجب خود را بجاى آورد.
149. آيا با قرض كردن شخص مستطيع مى شود؟
اگر اموال ديگرى بمقدار قرضى كه گرفته، داشته باشد، با قرض گرفتن مستطيع مى شود.
150. كسى كه از نظر مالى مستطيع است، اگر از نظر بدنى قدرت بر انجام حج نداشته باشد، آيا حج بر او واجب است؟
اگر در حال استطاعت مالى و بدنى كوتاهى كرده و حج بجا نياورده حج بر او مستقر شده و بايد نايب بگيرد، و اگر مستقر نشده، بنابر احتياط لازم نايب بگيرد تا از طرف او اعمال حج را انجام دهد.
ص:43
151. آيا شخصى كه مجرد است و ازدواج نكرده، واجب الحج مى شود يا نه؟
بلى، اگر استطاعت پيدا كند، بايد به حج برود.
152. پدرم از دنيا رفته، وصيت به حج هم نكرده، آيا لازم است براى او حج بجا بياوريم؟
اگر در زمان حيات، حج بر او واجب نبوده است، و وصيت به انجام حج هم نكرده است، لازم نيست براى او حج بجاى آوريد.
153. آيا دختر هم مى تواند از طرف پدر به حج برود، يا فقط به پسر مى رسد؟
بلى، دختر هم مى تواند، از طرف پدر يا مادر حج بجاى آورد.
154. آيا مى توان يك حج را به نيابت از دو نفر انجام داد؟
هر كس در ماه ذيحجه، فقط مى تواند يك حج واجب براى خود يا به نيابت از ديگرى انجام دهد، اما حج مستحبى به نيابت از دو يا چند نفر مانعى ندارد.
ص:44
155. اجناسى را كه از سابق در مغازه مانده و خريد ارزان داشته ايم، مى توانيم به قيمت روز بفروشيم؟
مانعى ندارد؛ ولى سعى كنيد بى انصافى نشود كه آثار سوء دارد.
156. خريد و فروش چيزهايى كه احتمال دزدى بودن آنها را مى دهيم، چگونه است؟
صرف احتمال مسروقه بودن كالا مضر نيست؛ اما اگر بعداً معلوم شود كه مال ديگرى است، بايد به صاحبش برگردانده شود.
157. حكم پولى كه دلال معاملات حرام [مثل واسطه درگرفتن قرض ربوى] ازطرفين معامله مى گيرد چيست؟
واسطه گرى و دلالى براى معاملات حرام، حرام است و بايد پولى را كه براى اين كار گرفته، به صاحبش برگرداند.
158. آيا معامله مال مسروقه باطل است يا فضولى؟
تصرف درمال مسروقه حرام است، واگر معامله اى برروى آن انجام گيرد، فضولى است، كه با رد مالك باطل مى شود.
159. كسانى كه به فال گيرى مشغولند، اولاً كار آنها چه صورت دارد و ثانياً پولى كه به آنها داده مى شود، جايز است يا خير؟
عمل آنها حرام است و پول دادن در مقابل آن، تضييع مال و استفاده از آن پول هم اكل مال به باطل وحرام است.
160. كسانيكه از طريق فروش موادمخدرپولى به دست آورده اند
ص:45
وفعلاً توبه كرده اند، نسبت به پول هاى مذكور چه تكليفى دارند؟
اگر واقعاً از گناه خود توبه كنند، ان شاءالله خداوند متعال آنها را مى آمرزد و نسبت به اموالى كه جمع كرده اند، لازم است به مرجع تقليد خود مراجعه نمايند تا وظيفه ايشان را بيان نمايد.
161. خريد و فروش و به گردن انداختن صليب چه صورت دارد؟
معامله صليب و به گردن آويختن آن حرام است.
162. آيا پيش خريد اجناس به قيمت كمترصحيح است؟
اشكال ندارد، مشروط به آن كه تمام قيمت را نقد بپردازد.
163. اگر جنسى را براى شركت خريدارى كنند و يكى از شركا در موعد مقرّر سهم خود را نپردازد، آيا از سود اين جنس سهم مى برد؟
با فرض اين كه جنس براى شركت خريدارى شده، همه شركا در سود آن شريك هستند؛ هر چندكه يكى از شركا سهم خود را نداده باشد؛ اما در صورت عدم عذر شرعى، گناهكار است.
164. خانه اى بين چند نفر ورثه مشترك است و يكى از آنها راضى به تصرف ساير شركا نمى باشد؛ آيا شركاء ديگر مى توانند نسبت به سهم خود تصرف كنند؟
اگر خانه مشاع است وسهم هر يك از شركا مشخص نشده است، تصرف در آن، بدون رضايت همه شركا جايز نيست و در مورد سؤال، شركا مى توانند به حاكم شرع جامع الشرايط مراجعه كنند تا شريك ممتنع را به فروش يا جدا كردن سهم خود و يا اجازه استفاده به نوبت شركا از خانه، وادار نمايد.
ص:46
165. معنى رهن چيست؟
رهن يا گرو گذاشتن، آن است كه بدهكار مالى را نزد طلبكار مى گذارد تا اگر طلب او را به موقع پرداخت نكرد، طلبكار بتواند طلب خود را از آن مال بردارد.
166. رهن خانه كه فعلاً مرسوم است، يعنى چند ميليون مى دهند تا صاحب خانه مبلغى را از اجاره كم كند، آيا وجه شرعى دارد؟
اگر قرض مشروط به كم شدن مال الاجاره باشد، قرض ربوى و حرام است و اگر مؤجر خانه را به مبلغى اجاره دهد و در ضمن اجاره شرط كند كه فلان مبلغ را مستأجر به او قرض بدهد اشكال ندارد.
167. اگر كسى ماشين يا خانه خود را نزد طلبكار رهن بگذارد، آيا طلبكار مى تواند از آن ماشين يا خانه استفاده كند؟
بدون رضايت مالك، تصرف طلبكار در مال مورد رهن جايز نيست.
168. فرق بين اجاره شخص و جعاله چيست؟
1. در اجاره بر خلاف جعاله بايد مدت معلوم باشد.
2. عقد اجاره لازم است؛ اما عقد جعاله جايز است؛ يعنى طرفين مى توانند عقد را به هم بزنند.
3. در اجاره پس از خواندن صيغه، اجير، مالكِ مال الاجاره مى شود؛ ولى در جعاله، تا كار انجام نگيرد، عامل، نمى تواند طلب مزد كند.
ص:47
169. اگرخانه اى را به مبلغى اجاره كنيم، آيا مى توانيم آن را به مال الاجاره بيشتر، به ديگرى اجاره دهيم؟
اگر درعقد اجاره، مالك با مستأجر شرط نكرده باشدكه فقط خود او از مورد اجاره استفاده كند، مستأجر مى تواند آن را به ديگرى اجاره دهد. البته چنانچه تعميرى در آن انجام نداده باشد، نمى تواند مال الاجاره بيشترى از مستأجر دوم بگيرد.
170. آيا مستأجر بدون اجازه مالك مى تواند تغييركاربرى مغازه را بدهد؟
چنانچه درضمن اجاره، شغل خاصى شرط شده باشد، تغيير آن بدون اجازه مالك جايز نيست.
171. چك، حكم پول را دارد، يا حواله محسوب مى شود؟
چك حكم پول را ندارد بلكه سند و مدرك حواله است.
172. اگرچك قبل از وصول براثر سوختن و يا مفقود شدن يا سرقت از بين برود آيا ذمّه بدهكار برى مى شود؟
با تحقق حواله شرعى ذمه بدهكار برى مى شود، و طلبكار بايد براى دريافت طلب خود از محال عليه (بانك) اقدام كند.
173. آيا ضمانت مرسوم در بانك ها و صندوق هاى قرض الحسنه كه قبل از بدهكار شدن شخص (قبل از گرفتن وام) ديگرى ضامن او شود ضمانت شرعى است؟
ضمانت قبل از بدهكار شدن شخص، ضمانت شرعى نيست بلكه ضمان ما لم يجب است و صحيح نمى باشد.
ص:48
174. اگر بدهكار، طلبكار خود را به شخص ثالثى حواله دهد كه طلبش را از او وصول نمايد، در صورت تخلف شخص ثالث، طلب كار مى تواند به بدهكار اول مراجعه نمايد؟
اگر حواله با شرائط صحت انجام شود، طلبكار حق رجوع به بدهكار اول را ندارد.
175. آيا امضاى پشت چك بمنزله ضمانت است؟
بلى اگر چك صورى نباشد، و امضا كننده بعنوان ضمانت پشت چك را امضا كرده است، مديون مى باشد.
176. آيا ربا در قرض توليدى و مصرفى تفاوت مى كند؟
ربا گرفتن و ربا دادن در قرض، مطلقاً حرام است؛ چه قرض گيرنده، وام را براى مصرف در هزينه هاى جارى زندگى خود بخواهد و چه براى سرمايه گذارى و تجارت.
177. آيا مادر مى تواند به فرزند قرض ربوى بدهد؟
ربا بين مادر و فرزند حرام است.
178. خريد و فروش اسكناس چه حكمى دارد؟
در صورتى كه غرض عقلايى. مثل تبديل پول كهنه به نو يا پول ريز به درشت يا براى فرار از ربا باشد. اشكال ندارد.
179. آيا فرزند مى تواند از پدر خود قرض ربوى بگيرد؟
ربا به طور كلى حرام است؛ غير از ربا بين پدر و فرزند و زن و شوهر و ربايى كه مسلمان از غير مسلمانى كه در پناه اسلام نيست، مى گيرد.
ص:49
180. آيا مرد مى تواند از همسر خود قرض ربوى بگيرد، و همان پول را بصورت قرض ربوى به فرزند بدهد؟
جواب مانعى ندارد.
181. آيا ربا بين نوه و پدر بزرگ جايز است؟
احتياط در ترك است.
182. خريد سهام بانك و مؤسساتى كه معاملات ربوى دارند، چه صورت دارد؟
خريد سهام مؤسساتى كه درآمد غير مشروع دارند، جايز نيست.
183. كارمزدى كه صندوق هاى قرض الحسنه از وام گيرندگان دريافت مى كنند، چه صورت دارد؟
به شكلى كه فعلاً معمول است، جايز نيست.
184. جايزه هايى كه بانك به صاحبان حساب قرض الحسنه مى دهد، چه صورتى دارد؟
اگر در موقع افتتاح حساب، شرط شركت در قرعه كشى نكرده باشند، اشكال ندارد؛ هر چند انگيزه شخص از افتتاح حساب، شركت در قرعه كشى باشد.
185. آيا قرضى راكه بانك براى استفاده خاصى به اشخاص مى دهد، جايز است شخص در امر ديگرى مصرف كند؟
خير، جايز نيست.
186. پولى مربوط به ديگرى درحساب بانكى من بود، جايزه بانكى به من تعلق گرفت. آيا جايزه را بايد تقسيم كنيم؟
ص:50
جايزه اى كه بانك مى دهد مربوط به صاحب حساب است، هر چند موجودى دفترچه مربوط به ديگرى باشد.
187. كسى كه نمى داند نذرش را به زبان گفته يا فقط از فكر و ذهنش گذرانده است، آيا بايد به نذر خود عمل كند؟
در صورتى كه يقين ندارد كه صيغه نذر را به عربى يا فارسى خوانده است، عمل به نذر بر او واجب نيست.
188. اگر انسان براى نذر خود وقت تعيين كند، ولى در زمان خود نتواند آن را انجام دهد، وظيفه اش چيست؟
در غير روزه، اگر در وقت انجام دادن نذر، نتواند آن را بجا آورد، تكليف از او ساقط است و كفاره هم ندارد.
189. نذرهايى براى قبولى در كنكور كرده ام كه انجام آن با درس خواندن برايم مشكل است؛ آيا مى توانم آنها را تغيير دهم؟
اگر در موقع نذر كردن، صيغه نذر را به عربى يا فارسى نخوانده باشيد، چيزى بر شما واجب نيست.
190. آيا نذر، صيغه خاصى دارد؟
آرى، نذر صيغه خاصى دارد؛ براى مثال، شخصى كه در مورد شفا يافتن بيمارى اش نذر مى كند كه مبلغى به فقير بدهد، چنين مى گويد: «لِلّهِ عَلى انْ شَفَى اللهُ مَرَضى ان اعْطِى الْفَقيرَكَذا». البته لازم نيست به عربى بخواند و همين اندازه كافى است كه بگويد: براى خدا بر عهده من است كه اگر بيمارى من شفا يابد، فلان مبلغ را به فقير بدهم.
ص:51
191. نذرى كرده ام؛ ولى بين دو چيز (روزه گرفتن و صدقه دادن به فقير) شك دارم و نمى دانم كدام يك از آن دو است؛ تكليف چيست؟
بايد احتياط كرده، به هر دو عمل كنيد.
192. كفاره نذرى كه عمداً بجا نياورده و مدتى از زمان آن گذشته است، چگونه است؟
كفاره آن، آزاد كردن يك بنده يا اطعام شصت فقير و يا گرفتن دو ماه روزه است.
193. آيا تغيير نذر جايز است؟ براى مثال، كسى كه نذر كرده در روز عاشورا، به مردم شير بدهد، آيا مى تواند بجاى آن خوراكى ديگرى بدهد؟
اگر نذر طبق صيغه معتبر شرعى بوده، تغيير آن جايز نيست؛ بلكه بايد به همان صورتى كه نذر كرده، عمل كند و در غير اين صورت، تغيير مورد نذر، اشكال ندارد.
194. كسى نذر كرده پولى را به فقير بدهد؛ ولى مقدار آن را فراموش كرده، وظيفه او چيست؟
اگر نذر با صيغه معتبر شرعى بوده، واجب است به آن عمل كند، مى تواند به مقدار حداقل اكتفا كند؛ به عنوان مثال، اگر بين هزار تومان يا بيشتر ترديد دارد، پرداخت همان هزار تومان كافى است [و اگر بيشتر هم بدهد، كار پسنديده اى است].
195. نذر براى ديگرى يا از پول ديگرى چه صورت دارد؟ مثلاً مادرى نذر كند كه پسرش فلان كار را انجام دهد.
نذرى كه انجام آن و يا پول آن بر عهده ديگرى باشد، صحيح نيست.
ص:52
196. آيا تصرف در اموال غير مسلمين بدون رضايت آنها جايز است؟
اموال غير مسلمين كه در پناه حكومت اسلامى هستند، محترم است و تصرف در آن، موجب ضمان مى گردد.
197. كسانى كه در زمين وقفى خانه ساخته اند و مدت اجاره آنان تمام شده، ادامه تصرف در ان زمين چه صورت دارد؟
تصرف در زمين وقفى، بدون اجازه از متولى شرعى، غصب و حرام و موجب ضمان اجرة المثل مدت تصرف مى باشد.
198. اگر كسى قبل از سن بلوغ، مالى را از ديگرى دزديده يا تلف كرده است، اكنون چه وظيفه اى دارد؟
اتلاف مال ديگرى قبل از بلوغ هم موجب ضمان است و واجب است عوض آن را به صاحبش بپردازد.
199. اگر آبى كه به باغ ميوه داده مى شود، از چاه غصبى باشد، ميوه آن غصبى مى شود؟
خير، ميوه آن غصبى نيست؛ ولى كسى كه آب را غصب كرده، ضامن است.
200. اگر وسائل اشخاصى كه اكنون به ايشان دسترسى نداريم، پيش ما باشد، حكمش چيست؟
اگر صاحبان يا ورثه آن ها را مى شناسيد، بايد به هر صورت به صاحبش برسانيد يا رضايت ايشان را تحصيل كنيد؛ و اگر از پيدا كردن صاحب آنها مأيوس هستيد، مى توانيد عين آنها را با اجازه مجتهد از طرف صاحبش صدقه بدهيد.
ص:53
201. اگر پزشك اورژانس در انجام عمل جراحى بيمار، كوتاهى كند، در صورت مرگ او، آيا پزشك، ضامن ديه است يا خير؟
اگر بطورى باشد كه تلف شدن بيمار مستند به كوتاهى پزشك باشد، مثل اينكه پزشك مسئوليت مركز اورژانش را قبول كرده، و موجب اعتماد مردم به مراقبت و عدم كوتاهى او گرديده، مع ذلك عمداً كوتاهى كند، حكم به ضمان او موجه است.
202. اگر به كسى بدهكار باشيم و او فوت شود، بدهى خود را به كدام يك از ورثه بايد بپردازيم؟
بدهى شما حكم ساير تركه و اموال ميت را دارد، و بايد طبق قانون ارث تقسيم شود و اگر طلب كار، براى تقسيم اموالش كسى را وصى قرار داده باشد، بدهى خود را بايد به وصى او بپردازيد.
203. اگر شوهر دست بند طلاى همسر را كه مثلاً دويست هزار تومان ارزش داشته، قرض گرفته است، فعلاً كه قيمت طلا بالا رفته، چه مبلغى بايد بپردازد؟
اگر همسر دستبند را فروخته و پول آن را به شوهر قرض داده است، همان دويست هزار تومان را طلبكار است؛ اما اگر طلا را قرض داد، شوهر بايد معادل طلايى آن را بپردازد؛ هر چند قيمت طلا ترقى كرده باشد.
204. اگر در بسته هاى پولى كه ازبانك گرفته ايم، چند عدد اسكناس اضافى باشد، آيا مى توانيم براى خود برداريم؟
خير، بايد به متصدى بانك برگردانده شود.
205. آيا گرفتن تاوان حرام است؟
ص:54
تاوان، مابه ازاى مال تلف شده است و گرفتن آن اشكال ندارد؛ ولى اگر مال، بدون افراط و تفريط در دست امين (وديعه يا عاريه گيرنده)، تلف شد، او ضامن نيست و نمى توانيد از او چيزى مطالبه كنيد.
206. اگر مال ديگرى را به ما هديه دادند، آيا مى توانيم در آن تصرف نماييم؟
تصرف در آن جايز نيست و اگر مالك آن را بشناسيد، بايد مال را به او برسانيد و اگر نمى شناسيد، با اجازه مجتهد جامع الشرايط، از طرف صاحبش به فقير غير سيد صدقه بدهيد.
207. دستگاه آب ميوه گيرى را براى تعمير به تعميركار دادم و نزد او به سرقت رفت؛ آيا صاحب مغازه ضامن است؟
اگر صاحب مغازه، در نگه دارى آن كوتاهى نكرده باشد، ضامن نيست و اگر كوتاهى كرده. مثلا در مغازه را باز گذاشته و رفته ياجنس را جايى گذاشته كه در معرض دزديده شدن بوده. ضامن است و بايد جبران نمايد.
208. اگر جنسى را از اداره اى به طور غير قانونى برداريم، آيا حلاليت طلبيدن از رئيس اداره كافى است؟
حلاليت طلبيدن از رئيس اداره، كافى نيست؛ اگر عين جنس موجود است، خود آن و اگر از بين رفته، مثل يا قيمت آن را بايد به اداره مربوطه برگردانيد.
209. آيا استفاده از وسايل دانشگاه و غذاخورى در اتاق خوابگاه، منع شرعى دارد؟
ص:55
استفاده از وسائل و اموال دانشگاه بر خلاف مقررات دانشگاه، جايز نيست و موجب ضمان مى گردد.
210. انجام كار شخصى در ساعات ادارى، بدون محاسبه مرخصى، چه صورت دارد؟
تابع مقررات و اجازه قانونى مسئول مربوط مى باشد.
211. آيا اجازه مدير مربوطه در امور مرخصى، اضافه كارى و... به صورت فرا قانونى جايز است يا خير؟
مدير اداره در حد مقررات مشروع، حق دارد اجازه دهد و اجازه او در امور خلاف مقررات، لغو و بيهوده است و موجب برداشته شدن ضمان شرعى نيست.
212. مبلغى از بودجه فعاليت هاى فرهنگى نزد من باقى مانده است؛ آيا مى توانم آن را به ديگرى قرض بدهم و يا خودم به عنوان قرض بردارم و سپس جايگزين نمايم؟
استفاده از اموال عمومى بر خلاف مقررات، جايز نيست و موجب ضمان مى گردد.
213. اگر فيش غذايى كه اعتبار آن تمام شده، بجاى فيش معتبر غذا بدهيم و غذا بگيريم، چه صورت دارد؟
استفاده از فيش هايى كه از اعتبار ساقط شده، براى دريافت غذا و تصرف در غذايى كه با آن فيش گرفته شود، جايز نيست و موجب ضمان قيمت آن مى گردد.
214. آيا مى توانم غسل واجب در محل كار بنمايم با آنكه امكان غسل تا آخر وقت در خارج محل كار نيست؟
اگر غسل در محل كار برخلاف مقررات باشد، غسل كردن
ص:56
جايز نيست و مى توانيد در آخر وقت با تيمم بدل از غسل نماز بخوانيد.
ص:57
215. با كندن سر گنجشك، ذبح محقق مى شود يا خير؟
سر گنجشك را مانند سر ساير حيوانات، بايد با شرايط خاصى بريد و اگر سر آن را بكنند، ذبح محقق نمى شود، و خوردن گوشت آن حرام است.
216. اگر كشمش و خرما در غذا بجوشد، خوردن آن چه صورتى دارد؟
اشكال ندارد.
217. گوشت خرگوش، حلال است يا حرام؟
خرگوش، حرام گوشت است و فرقى بين انواع آن نيست.
218. آيا گوشت مرغى كه امروز در بازار پخش مى شود، ازنظر شرعى حلال است؟
ذبح شده مسلمان، محكوم به طهارت و حليت است؛ و تحقيق در اين مورد هم لازم نيست، بلى اگر در مورد خاصى يقين كنند كه اين مرغ يا گوسفند، ذبح شرعى نشده است؛ خوردن آن حرام است.
219. آيا شوك دادن به حيوان، براى راحتى ذبح، اشكال دارد؟
اگر پس از شوك دادن، حيوان زنده باشد و پس از ذبح هم به مقدار معمول خون از آن خارج شود، اشكال ندارد.
ص:58
220. با توجه به اين كه برگزارى مراسم شبيه خوانى از سنّت هاى قديمى است و گاهى اثر مثبتى در دل مردم دارد، حكم آن چيست؟
اگر مراسم شبيه خوانى، مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشد و با توجه به مقتضيات زمان، باعث وهن مذهب حق هم نشود، اشكال ندارد؛ ولى در عين حال، بهتر است علاوه بر آن، مجالس وعظ، ارشاد، ذكر مصائب حسينى و مرثيه خوانى برپا شود.
221. برهنه شدن درهنگام عزادارى، چه حكمى دارد؟
اگر در معرض نگاه نامحرم نباشد، اشكال ندارد.
222. آيا در ماه محرم، اعمالى مثل عقد و عروسى، بند انداختن و رنگ كردن موها و آرايش زنان اشكالى دارد؟
اگر توأم با معصيت و يا هتك حرمت ايام عزادارى حضرت سيدالشهدا عليه السلام نباشد، اشكال ندارد؛ ولى سزاوار است كه مسلمانان غيرتمند، سعى كنند اين گونه مراسم را در ماه هاى ديگر و ايام متناسب با آن، برگزار كنند.
223. اگر بعضى از واجبات به سبب شركت شخص در مجالس عزادارى از او فوت شود (مثلاً نماز صبح قضا شود)، وظيفه او نسبت به شركت و يا عدم شركت در اينگونه مجالس چيست؟
بديهى است كه انجام نمازِ واجب، مقدّم بر شركت در مجالس عزادارى اهل بيت عليهم السلام است و ترك نماز و فوت شدن آن به بهانه شركت در عزادارى امام حسين عليه السلام، جايز نيست؛ البته شركت در عزادارى به گونه اى كه مزاحم نماز نباشد، مستحب مؤكد است.
ص:59
224. در برخى مواردِ مرثيه خوانى و يا مداحى زنان در مجالس زنانه، صداى آنان به گوش مردان مى رسد؛ آيا اين عمل جايز است؟
اگر صداى آنان موجب لذت بردن مردان و تحريك شهوت گردد، جايز نيست.
225. آيا نماز جماعت اول وقت مهم تر است يا ادامه عزادارى امام حسين عليه السلام؟
نماز جماعت مقدم است؛ همان گونه كه امام حسين عليه السلام در روز عاشورا، هنگام ظهر، نماز را اقامه فرمودند، بايد پيروان اهل بيت عليهم السلام در همه حال سعى كنند تا آن جا كه ممكن است، نماز را اول وقت و به جماعت بخوانند.
226. استفاده از آلات لهو و موسيقى، در مراسم عزادارى، چه حكمى دارد؟
استفاده از آلات مذكور جايز نيست و تفاوتى بين مراسم عزادارى و جشن وجود ندارد.
227. استفاده از زنجيرهايى كه داراى تيغ هستند، چه حكمى دارد؟
اگر استفاده از زنجيرهاى مزبور، باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جايز نيست.
228. اگر روضه بى اساسى خوانده شود ما چه وظيفه اى داريم؟
در هر موردى دروغى از ذاكرين بشنويد بر حسب وظيفه شرعى بايد به عنوان نهى از منكر به خود گوينده تذكر دهيد.
ص:60
229. اگر بخواهيم عقد موقت را به عقد دائم تبديل كنيم، چگونه عمل كنيم؟
بايد مدّت عقد موقت تمام شود و يا بقيه مدت را شوهر ببخشد و سپس عقد دائم خوانده شود و در غير اين صورت، عقد دائم باطل است.
230. هر گاه پس از اجراى طلاق، مرد يا زن، يقين كنند كه دو شاهد طلاق يا يكى از آنها عادل نبوده اند، تكليف چيست؟
اگر يقين كنند كه شهود طلاق در هنگام طلاق عادل نبوده اند، طلاق باطل است و زوجيت باقى است و براى جدايى، نياز به طلاق مجدّد با رعايت شرايط كامل دارند.
231. آيا خواندن صيغه عقد ازدواج، در حالى كه زن در عادت ماهانه باشد، صحيح است؟
اشكال ندارد؛ و پاك بودن زن در وقت خواندن عقد، شرط صحت عقد نيست.
232. آيا عقد ازدواج نياز به شاهد دارد؟
در ازدواج دائم يا موقت، نياز به حضور شاهد نيست.
233. آيا پدر خانواده در صورت تخلّف از پرداخت نفقه همسر و فرزندان، ضامن است؟
شوهر در صورت تخلّف از پرداخت نفقه همسر، ضامن است و
ص:61
بايد جبران نمايد، اما اگر پدر نفقه فرزند را نداد، گناه كرده ولى ضمان شرعى ندارد.
234. ازدواج با كفار، در چه صورتى جايز است؟
ازدواج زن مسلمان با مرد كافر - اهل كتاب و غير اهل كتاب - و ازدواج مرد مسلمان با زن كافر غير اهل كتاب، حرام و باطل است؛ بلى، مرد مسلمان مى تواند با كافر اهل كتاب - يهودى، مسيحى و زرتشتى - ازدواج موقت نمايد، بلكه ازدواج دائم نيز جايز است اگر چه خلاف احتياط است.
235. آيا خانم ها مى توانند بدون اجازه شوهر در آمد خود را خرج كنند؟
در آمد مشروع زن مربوط به خود اوست و در خرج كردن آن، نياز به اذن شوهر ندارد؛ البته بهتر است خانم ها نسبت به مخارج خود با شوهر هماهنگى داشته باشند تا موجب كدورت در زندگى نشود.
236. فرموده اند كه اگر مردى با زنى ازدواج كند، ربيبه (دختر آن زن از شوهر قبلى) به او محرم مى شود، آيا اين دختر بر پدر اين مرد هم محرم است يا خير؟
ربيبه بر پدر و فرزندان آن مرد محرم نيست.
237. آيا مى توان با دو خواهر ازدواج موقت كرد؟
جمع بين دو خواهر در ازدواج دائم يا موقت جايز نيست.
238. فسخ عقد نكاح، در چه مواردى جايز است؟
ص:62
اگر يكى از عيوبى كه موجب فسخ مى شود و در توضيح المسائل ذكر شده است، در زن يا مرد موجود باشد، طرف مقابل حق فسخ دارد و نيز اگر عقد را مشروط يا مبنى بر وجود وصفى در عروس يا داماد جارى ساخته باشند و خلاف آن ثابت شود، براى طرف مقابل حق فسخ وجود دارد.
239. چه تفاوتى بين طلاق و فسخ است؟
الف - در طلاق، اختيار طلاق با مرد است؛ اما فسخ عقد از طرف زوجه هم ممكن است.
ب - پس از طلاق، در صورتى كه نزديكى صورت نگرفته باشد، نصف مهريه بر عهده مرد است؛ اما در مورد فسخ بدون نزديكى، چيزى بر عهده شوهر نيست، مگر در مورد عنن، كه نصف مهر المسمى را مرد بايد بپردازد.
ج - طلاق، نياز به خواندن صيغه مخصوص و شرايط خاص، از قبيل حضور دو شاهد عادل و... دارد؛ به خلاف فسخ كه اين شرايط در آن معتبر نيست و با هر عبارتى كه اين معنى را برساند، محقق مى شود.
د - در طلاق، اگر رجعى باشد حق رجوع وجود دارد؛ اما در فسخ، حق رجوع نيست.
240. حق فسخ تا چه زمانى ادامه دارد؟
حق فسخ، فورى است؛ به اين معنى كه با اطلاع زوج يا زوجه از وجود عيب در طرف مقابل و اطلاع از حق فسخ، در صورتى كه صاحب حق مايل به فسخ باشد، بايد بلافاصله عقد را فسخ نمايد و در صورت تعلّل يا رضايت به وضع موجود، حق فسخ او از بين مى رود.
ص:63
241. اگر دختر، شير خانمى غير از مادر خود را بخورد، به كدام يك از فرزندان آن زن محرم مى شود؟
اگر شير خوردن به مقدار رضاع كامل و با شرايط آن بوده، اين دختر به تمام فرزندان آن زن محرم مى شود.
242. در مسئله قبل، آيا فرزند مادر رضاعى به برادر و خواهر اين دختر محرم مى شود؟
خير، فرزندان مادر رضاعى فقط به اين دختر محرمند و نسبت به خواهر و برادر او نامحرم هستند.
243. پس از خوانده شدن صيغه عقد، چه كسانى به طرفين محرم مى شوند؟
شوهر، پدر شوهر، پدربزرگ هاى مادرى و پدرى شوهر و فرزندان شوهر از همسر ديگر، به زن محرم مى گردند؛ ولى برادر شوهر، عمو و دايى شوهر، برادرزاده و خواهرزاده شوهر و... نامحرمند.
زوجه، مادر زن، مادربزرگ هاى پدرى و مادرى زن، دختران زن از شوهر ديگر ] پس از نزديكى [ به مرد محرم مى گردند؛ ولى خواهر زن، خواهرزاده و برادرزاده او، خاله و عمه زن و... به مرد نامحرمند.
موارد ديگرى از محرميت كه كمتر مورد ابتلاست، ذكر نگرديد.
244. كسى كه همسر خود را طلاق داده است آيا مى تواند در ايام عده او را به عقد موقت خود درآورد؟
ص:64
در طلاق باين اشكال ندارد، اما در طلاق رجعى عقد صحيح نيست، ودر صورت لمس يا نزديكى رجوع محسوب مى شود.
245. آيا فرزند خوانده، مَحرم است؟
فرزند خوانده، محرم نيست؛ مگر آن كه ازطريق رضاع (شيرخوارگى) و يا عقد ازدواج، طبق شرايط خاصى، محرم شود.
246. شخصى براى تربيت فرزند، با كمربند يا چيزهاى ديگر، به طورى او را تنبيه مى كند كه جاى آن كبود يا سياه مى شود؛ آيا اين كار شرعاً جايز است؟
تأديب فرزند بر پدر لازم است؛ و اگر راهى براى آن جز كتك زدن نداشته باشد، اشكال ندارد، اما دستور شرع آن است كه تنبيه نبايد موجب ديه شود؛ پس اگر طورى بزند كه بدن فرزند سرخ يا سياه شود يا خون بيايد، حرام است، و گناه كرده و موجب ديه مى شود. يادآورى مى شود كه تنبيه زياد، خصوصاً به نحو مذكور، نتيجه معكوس دارد.
247. فرزندى كه در عقد موقت به وجود مى آيد، مربوط به چه كسى است؟
همانند فرزندى كه در عقد دائم متولد مى شود، به پدر و مادر شرعى تعلق دارد و از يكديگر ارث هم مى برند، و نفقه و مخارج او بر عهده پدر است.
248. آيا زن در مال شوهر كه پس از ازدواج به دست آورده، شريك مى باشد؟
زن و شوهر، هر يك مالك درآمد خود هستند، و هيچكدام در
ص:65
مال ديگرى شريك نمى باشند.
249. آيا اطاعت از پدر و مادر شوهر، بر عروس واجب است؟
اطاعت از آنها براى عروس واجب نيست؛ ولى مناسب است بگونه اى رفتار شود كه موجبات بى احترامى به آنها و اختلاف فراهم نگردد.
250. آيا زن و شوهر مى توانند براى تحريك جنسى، با هم فيلم مستهجن ببينند؟
مشاهده اين گونه فيلم ها براى همه حرام است.
251. در صورتى كه شخص با دست يا بدن همسر ملاعبه كند و بدون دخول، منى از او خارج شود، آيا استمناء محسوب مى شود؟
خارج شدن منى بصورت مذكور درسؤال، حرام نيست.
252. آيا پوشيدن جوراب براى خانم ها لازم است؟
بلى، خانم ها در برابر نامحرم بايد روى پاى خود را بپوشانند و در اين جهت فرقى بين حال نماز و غير نماز نيست.
253. ظاهر شدن خانم ها با مانتوهاى تنگ، در بيرون منزل چه حكمى دارد؟
رفت وآمد خانم ها درمقابل نامحرم با لباسى كه برجستگى هاى بدن آنها را مشخص كند يا معرضيت براى فساد داشته باشد، جايز نيست.
254. آيا پزشك معالج به مريض مَحرم است؟
پزشك، به مريض محرم نيست، ولى در مواقعى كه معالجه
ص:66
متوقف بر نگاه يا لمس مريض است، به مقدار ضرورت مى تواند نگاه يا لمس كند و در صورتى كه لمس با دستكش يا از روى حايل ديگرى كافى باشد، لمس مستقيم جايز نيست.
255. آيا نگاه كردن نامحرم به روى پا تا مچ كه در نماز، الزامى براى پوشاندن آن نيست، حرام است؟
بلى، نگاه مرد به روى پاى نامحرم، حرام است و در حال نماز هم اگر خانمى بداند كه در معرض ديد نامحرم است، بايد روى پا تا مچ را بپوشاند.
256. با توجّه به اين كه كلاس هاى دانشجويان دختر و پسر با هم برگزار مى شود، طبعاً ناخودآگاه چشم آدم به دختران نامحرم مى افتد، حكم آن چيست؟
نگاه غير عمدى و بدون قصد لذت اشكال ندارد.
257. آيا نگاه كردن به عكس هاى زنان و مردان غير مسلمان كه در كتاب هاى درسى به صورت نيمه عريان وجود دارد، جايز است؟
اگر با قصد لذت نباشد و مفسده اى هم به دنبال نداشته باشد، اشكال ندارد.
258. آيا نگاه كردن به دست و صورت و موهاى زنان كفار جايز است؟
در صورتى كه قصد لذت و خوف از وقوع در حرام نباشد، نگاه به دست و صورت و جاهايى از بدنشان كه عادت در نپوشاندن آن دارند، اشكال ندارد.
259. نگاه به نامزدم كه بعداً قصد ازدواج با او را دارم، چه صورت دارد؟
ص:67
تا صيغه عقد دائم يا موقّت خوانده نشده، نامزد با نامحرمان ديگر تفاوتى ندارد، و نگاه به او با قصد لذت و شهوت، جايز نيست.
260. اگر پدر و مادر، با بستگان خود قطع رابطه كنند، تكليف فرزندان چيست؟
فرزندان به وظيفه خود عمل نمايند؛ مگر آن كه رفتن آنها موجب آزار والدين باشد كه در اين صورت، مى توانند با نامه يا تماس تلفنى، صله رحم نمايند.
261. آيا چيزهايى را كه فرزندان در زمان حيات پدر يا مادر براى ايشان مى خرند، مى توانند پس از مرگشان براى خود بردارند؟
اگر اشياى مذكور را به پدر يا مادر بخشيده و در اختيار آنها قرار داده اند، ملك ايشان است و پس از فوت، حكم ساير اموال را دارد.
262. كسى از دنيا رفته و چون ورثه اى نداشته، همسايگان اموال او را در مجالس فاتحه و خيرات صرف نموده اند، آيا عمل آنان صحيح بوده است؟
وارث شخص بى وارث، امام عليه السلام و در زمان غيبت، مجتهد جامع الشرايط است. بنابراين، اگر بدون اجازه از مجتهد خرج شده باشد، خرج كننده، ضامن است و بايد از مجتهد كسب رضايت كند.
263. پدرم در جوانى فوت شده است؛ آيا ما از اموال پدربزرگ
ص:68
همراه با عموها ارث مى بريم؟
اگر پدر شما قبل از پدربزرگ فوت شده است، سهمى از ارث پدربزرگ به شما نمى رسد.
264. آيا وصى مى تواند به جهت گرفتارى و مشكلات، امر وصايت را به ديگرى واگذار نمايد؟
وصى مى تواند به شخص ديگرى براى انجام امور وصيت، وكالت بدهد؛ اما انتقال مسئوليت وصايت به ديگرى صحيح نيست.
265. با توجه به اينكه زوجه حق قصاص نسبت به خون همسر ندارد، آيا از ديه او، ارث مى برد؟
بلى، زوجه از ديه، مانند ساير اموال شوهر، ارث مى برد.
266. پولى كه بابت ديه قتل از طرف قاتل يا شركت بيمه به خانواده مقتول داده مى شود، در چه راهى بايد صرف شود؟
ديه مانند بقيه اموال باقيمانده از ميت، به ورثه او مى رسد بلى هر يك از ورثه اگر مايل باشند، مى توانند نسبت به سهم خود، آن را صرف كار خيرى براى ميت كنند.
267. آيا قاتل، از مقتولى كه با او خويشاوند است، ارث مى برد؟
در قتل عمد، قاتل مطلقاً ارث نمى برد و در شبه عمد و قتل خطا، قاتل از ديه ارث نمى برد.
268. ديه در قتل عمد، شبه عمد، وخطائى، به چه كسانى مى رسد؟
ديه قتل خطا و شبه عمد، به همه ورثه مى رسد، و در قتل عمد
ص:69
نيز اگر مصالحه بر ديه شود، همه ورثه حتى زوجين (با آنكه حق قصاص ندارند) ارث مى برند. قابل ذكر است كه ديه در حكم مال مقتول است، و بايد بدهيها و وصاياى نافذه ميت از آن اخراج شود.
269. بعضى از متهمين پس از صدور حكم حد يا تعزير، پشيمان شده، از گناه خود توبه مى كنند؛ آيا اين توبه، موجب سقوط حد مى شود؟
توبه و ندامت مذكور، در سقوط حد، تأثير ندارد؛ مگر آن كه جرم با اقرار ثابت شده باشد كه در اين صورت، قاضى مى تواند عفو كند؛ اما توبه قبل از حضور در نزد قاضى، در حق الله، باعث سقوط حد است.
270. كسى كه مرتكب زناى محصنه شده، آيا مى تواند خودكشى كند؟
خودكشى، در هر حال، حرام است و راه توبه، همواره باز است.
ص:70
271. شركت در جلسات صوفيه و رفتن به خانقاه و مجالس عزادارى آنها چه حكمى دارد؟
رفتن به خانقاه، و شركت در برنامه ها و جلسات صوفيه اگر چه به عنوان ذكر و مدح امير المؤمنين عليه السلام و عزادارى براى حضرت سيد الشهداء عليه السلام در مراكزى كه به عنوان حسينيه برقرار كرده اند، و كمك مادى و همكارى با آنها، و حضور در مجالس ختم اموات آنها و دريافت هدايا از آنها، ترويج بدعت و حرام است، و جداً بايد از آنها پرهيز شود، و بايد ديگران را نيز از ارتباط با آنها نهى و نسبت به خطر ضلالت و گمراهى هشدار داد.
272. دربعضى مجالس عروسى، متأسفانه از مشروبات الكلى استفاده مى شود؛ آيا شركت در آن مجالس بدون خوردن مشروب جايز است؟
حضور در مجالسى كه در آن شراب نوشيده مى شود، حرام است.
273. كشيدن سيگار چه حكمى دارد؟
اگر موجب ضرر قابل توجه فعلى و در كوتاه مدت باشد، جايز نيست.
274. انتقاد از نامزدهاى انتخابات و بيان نكات منفى آنها براى ديگران چه حكمى دارد؟
در صورتى كه در مقام مشورت براى رأى دادن باشد و فقط
ص:71
نقاط ضعفى را كه مربوط به حوزه فعاليت او است، بيان نمايند، اشكال ندارد؛ اما توهين، تحقير، مذمت و تهمت نسبت به مؤمن، حرام است.
275. آيا ترقه هايى كه در چهارشنبه سورى زده مى شود، اشكال دارد؟
ترساندن و ايجاد مزاحمت و آزار مؤمنين به هر صورت حرام است.
276. چنانچه كسى به ناچار در محيطى باشد كه نوار مبتذل پخش مى شود، تكليفش چيست؟
بايد توجّه داشت كه استماع و گوش دادن به موسيقى حرام است، ولى به گوش رسيدن حرام نيست. بنابراين، در صورت اضطرار، توقف در آن محيط مانعى ندارد و به موسيقى گوش نكند؛ هر چند به گوش او برسد.
277. كمك به خودكشى بيماران لاعلاج كه درد شديد دارند، چه صورت دارد؟
خودكشى و كمك به آن، در هر صورت، حرام است و ناراحتى و درد شديد، مجوز خودكشى نيست.
278. موهاى صورتم كم رشد و تُنُك است و زيبا نيست. آيا مى توانم صورتم را تيغ بزنم تا موهاى آن رشد بيشترى پيدا كند؟
اگر صدق ريش كند، تراشيدن آن جايز نيست؛ البته لازم نيست كه موهاى صورت خود را بلند بگذاريد تابه خاطر تنك بودن، به زيبايى شما لطمه بخورد؛ بلكه اگر با ماشينى اصلاح كنيدكه مقدار باقيمانده، صدق ريش كند، كافى است.
ص:72
279. اگر كسى بگويد فلان كار را انجام بده، گناهش به گردن من، آيا براى انجام دهنده گناه نمى نويسند؟
كسى كه عمل خلاف را مرتكب شده گناهكار است و ديگرى نيز به جهت امر يا تشويق به آن، معصيت كرده است.
280. اگر زنى شوهر دار مرتكب خلاف شرعى گرديد و سپس پشيمان شد، و توبه كرد، آيا لازم است به شوهر بگويد، و رضايت او را جلب كند؟
بر او واجب است كه از اين عمل شنيع توبه كند، و از گفتن آن به ديگران حتى شوهر جداً اجتناب نمايد.
281. خال كوبى براى خانم ها چه صورت دارد؟
اگر ضرر مهم و مورد توجه نداشته باشد، اشكال ندارد، و لكن زينت محسوب مى شود و بايد از نامحرم بپوشاند.
282. سقط جنين نامشروع، چه حكمى دارد؟
جايز نيست.
283. اخيراً افرادى به عناوين مختلف ادعاى ارتباط با معصومين عليهم السلام خصوصاً حضرت ولى عصر عجّل الله تعالى فرجه را مى نمايند وبعضى مدعى پيام هايى براى مردم ازناحيه آن حضرت هستند؛ پذيرش اين ادعا وترويج ايشان چه صورت دارد؟
بر حسب بعضى از روايات، نسبت به چنين ادعايى مأمور به تكذيب هستيم و مؤمنين بايد از پذيرش و ترويج آن اجتناب نمايند.
284. آيا صدقات مستحبى و كفارات را مى توان به سادات داد؟
دادن صدقات مستحبى به سادات جايز است، اما كفاره غير
ص:73
سيد را به سيد ندهند.
285. آيا در موقع شنيدن نام مبارك امام زمان عليه السلام با لفظ (قائم)، ايستادن واجب است؟
ايستادن، مستحب است و در روايتى آمده است كه حضرت رضا عليه السلام وقتى نام مبارك امام زمان عليه السلام را شنيدند، ايستادند و به عنوان احترام، دست بر سر گذاشتند.
286. آيا از پولى كه به تدريج به عنوان صدقه در خانه كنار مى گذاريم، مى توانيم به عنوان قرض برداريم؟
پول مذكور تا وقتى به فقير داده نشده، ملك مالك است و مى تواند در آن تصرف كند.
287. تكرار بعضى از فرازهاى دعا، چه صورت دارد؟
سعى كنيد دعاهايى را كه از معصومين عليهم السلام رسيده است، به همان نحوى كه نقل شده، بخوانيد.
ص:74
288. اگر قرآن سهواً از دست انسان بيفتد، وظيفه چيست و آيا كفاره دارد؟
كفاره ندارد؛ فوراً قرآن را برداشته و احترام نماييد.
289. اگرقرآن به همراه داشته باشيم، رفتن به دست شويى چه صورت دارد؟
چنانچه صدق توهين به قرآن نكند، مثل اين كه قرآن در جيب لباس باشد و در معرض افتادن نباشد، اشكال ندارد.
290. قرآن خواندن خانم ها درايام عادت ماهانه چه حكمى دارد؟
خواندن قرآن، به جز آيه هائى كه سجده واجب دارد، در ايام عادت مكروه است؛ يعنى ثواب كمترى دارد.
291. نشستن بر روى روزنامه هايى كه معمولاً آيات قران و احاديث بر روى آنها نوشته شده و پهن كردن آنها در كف ماشين، چه صورت دارد؟
اگر بدانيد آيات قرآن و اسامى مقدس بر روى آنها نوشته شده، زير پا انداختن و نشستن بر روى آنها حرام است.
292. براى دانشجويانى كه وقت زيادى ندارند، خواندن چه مقدار قرآن را در روز توصيه مى كنيد؟
دانشجويان عزيز با خواندن چند آيه از قرآن در هر روز و با توجه به معانى آنها، مى توانند ارتباط خود را با قرآن قوى تر نمايند. مطالعه حداقل يك صفحه تفسير فارسى روان، به طور مستمر، براى آگاهى بيشتر نسبت به معارف قرآن، مطلوب است،
ص:75
ومستحب است حداقل پنجاه آيه تلاوت شود.
293. آيا قرآنى را كه فرسوده شده و قابل استفاده نيست، مى توانيم دفن كنيم يا بسوزانيم؟
سوزاندن آن حرام است؛ ولى مى توانيد در محل پاكى كه در معرض هتك نباشد، دفن كنيد.
ص:76
294. آيا كسى كه خودش به معروف عمل نمى كند و مرتكب گناه مى شود، حق دارد ديگران را امر ونهى كند؟
آرى، بر او هم واجب است كه با تحقّق شرايط، امر به معروف و نهى از منكر كند؛ البته بايد بداند كه اگر بخواهد سخنش در قلب ديگران جاى گيرد و تأثير بگذارد، با عمل و رفتار خود بهتر مى تواند به اين هدف دست يابد.
295. شرايط امر به معروف و نهى از منكر چيست؟
1. آمر و ناهى، بايد معروف و منكر را بشناسند.
2. احتمال دهد امر و نهى او تأثير دارد.
3. امر و نهى، مفسده اى (ضرر جانى، مالى مهم و آبرويى) نداشته باشد.
4. كسى كه معروف را ترك مى كند، و نيز كسى كه منكر را انجام مى دهد، بر ادامه عمل خود اصرار داشته باشد.
296. آيا امر به معروف و نهى از منكر بر شخصى كه شناخت و آگاهى كافى از معروف و منكر ندارد، واجب است؟
خير، واجب نيست؛ ولى بايد شرايط و مسائل امر به معروف را ياد بگيرد تا دچار اشتباه نگردد.
297. اگر كسى عملى را مرتكب شود كه مرجع تقليد من آن را حرام مى داند، ولى به نظر مرجع تقليد خودش جايز است، آيا بايد او را از آن عمل نهى كنم؟
خير، نهى او در اين خصوص مورد ندارد.
ص:77
298. در فريضه امر به معروف و نهى از منكر، آيا يك بار تذكر دادن كافى است يا بايد چندين بار تكرار كند؟
اگر در تكرار تذكّر، احتمال اثر مى دهد، بايد تكرار كند.
299. اگر پدر و مادر انسان، مرتكب گناه شوند، آيا نهى از منكر آنان بى احترامى محسوب نمى شود؟
خير، نهى از منكر آنان. با فراهم بودن شرايط آن - بر فرزند واجب است؛ البته سعى كند اين كار را با سخن نرم و اخلاق نيك، انجام دهد و اين امر، بى احترامى به آنان محسوب نمى شود و اگر تأثير نكرد، وظيفه ديگرى ندارد.
300. در زمان حكومت اسلامى، اگر نيروى انتظامى در برخورد با مفاسد اجتماعى از خود جديت نشان ندهد، وظيفه مردم چيست؟
اين واجب با وجود شرائط از كسى ساقط نمى شود، مگر آنكه ديگران به اين فريضه عمل نمايند.
والحمدلله رب العالمين
ص:78